Sportclubs willen vaak:

• Een gezonde levensstijl stimuleren
• Groepsgevoel versterken na de training
• Schaamtegevoelens bij jongeren voorkomen

Maar jongeren (of hun ouders) willen ook zelf beslissen. Over hoe, waar en of ze douchen.

Daarom bundelden we de krachten met het Kinderrechtencommissariaat, Sensoa en Unia voor dit advies. We geven antwoord op een aantal veelgestelde vragen.

Douchen in de sportclub: wat zegt het advies?

• (Naakt) douchen verplichten is af te raden. Laat jongeren gerust douchen met ondergoed of zwembroek als dat hen helpt zich comfortabel te voelen.
• Clubs moeten alert zijn voor gevoeligheden. Kinderen en jongeren vinden het niet altijd makkelijk om hun grenzen te verwoorden. Let dus op (non-verbale) signalen.
• Er is geen wet die douchen regelt. De Grondwet en het VN-Kinderrechtenverdrag bieden juridisch houvast om douchen niet te verplichten.
• De jonge sporter staat centraal. Regels en afspraken rond douchen moeten vertrekken vanuit hun welzijn en comfort.
• Voelt iemand zich ongemakkelijk bij de doucheregels? Dan mag je dat zeker bespreken met de aanspreekpersoon integriteit of het clubbestuur. Je hebt daar recht op.

Mag een sportclub jongeren verplichten om naakt te douchen?

Er bestaat geen expliciete wet die dat verbiedt of toelaat. Er zijn ook geen juridische precedenten in België over dit onderwerp.

Maar… er zijn wél duidelijke rechten voor kinderen in de Grondwet en het VN-Kinderrechtenverdrag.

Volgens artikel 22bis van de Grondwet heeft elk kind recht op:

• Respect voor hun lichamelijke, geestelijke en seksuele integriteit.
• Een eigen mening, ook over zaken die hen persoonlijk aanbelangen.
• Bescherming en ondersteuning voor hun ontwikkeling.
• Beslissingen die vertrekken vanuit het belang van het kind.

Vanuit kinderrechtenperspectief is het niet aangewezen om naakt douchen te verplichten. Dat kan de rechten en het welzijn van jongeren onder druk zetten.

Clubs doen er dus goed aan om douchen niet te verplichten, oog te hebben voor gevoeligheden en jongeren inspraak te geven. Dat is niet alleen verstandig, maar ook juridisch onderbouwd.

Het belang van het kind (art. 3)

Een veilige en plezante sportomgeving moet altijd voorop staan. Meer en meer jongeren voelen zich ongemakkelijk bij verplicht naakt douchen. Redenen? Religie, cultuur, ideaalbeelden, angst voor camera’s… Wie in het belang van het kind handelt, houdt rekening met die gevoeligheden.

Recht op bescherming van integriteit (art. 19 en 24)

Elk kind heeft recht op lichamelijke, morele en geestelijke integriteit. Verplicht douchen zonder inspraak tast dat recht aan. Beslissingen over het lichaam van jongeren moeten met respect en toestemming gebeuren.

Recht op participatie (art. 12)

Jongeren moeten hun mening kunnen geven over hun lichaam en grenzen. Die grenzen moeten erkend en gerespecteerd worden. Dat is essentieel om grensoverschrijdend gedrag te voorkomen.

Er blijven daarnaast nog twee terechte overwegingen in deze discussie:

1. Gezondheid en hygiëne
   Een sportclub heeft de verantwoordelijkheid om een gezonde levensstijl te promoten. Douchegelegenheden voorzien hoort daarbij. Maar naakt douchen verplichten is te ingrijpend om dat doel te bereiken.
2. Kinderen die wel naakt douchen beschermen tegen kritiek of groepsdruk
   Kinderen die wél naakt douchen verdienen bescherming tegen groepsdruk of kritiek. Grijp in bij plagerijen. Onderstreep dat douchen oké is voor wie dat wil. Vraag dat wie niet doucht, de kleedkamer niet onnodig bezet.

Douchen met ondergoed of zwemkledij: mag dat verplicht worden?

Een verplichting om te douchen mét ondergoed of zwemkledij is minder ingrijpend dan verplicht naakt douchen. Maar ook dan gaat het om een beslissing over het lichaam van het kind. Daarom gelden dezelfde principes: respecteer de keuze van jongeren.

Wat kan een sportclub wél doen?

• Jongeren uitleg geven over het belang van douchen na het sporten.
• Draagvlak creëren door de algemene beslissing goed toe te lichten en te beargumenteren.
• Goede infrastructuur voorzien, met respect voor privacy.
• Douchen aanmoedigen, niet verplichten.
• Duidelijk maken wie aanspreekbaar is bij vragen of bezorgdheden.

Bij sportkampen of schoolactiviteiten kan hygiëne extra belangrijk zijn. De jongeren zullen mogelijk nog aan andere activiteiten deelnemen. Als douchen nodig is, zorg je voor faciliteiten waar dat met respect voor ieders privacy kan.

Leeftijd en douchen: wat telt?

Leeftijd speelt geen rol bij grenzen respecteren. Een kleuter die niet wil douchen met anderen heeft evenveel recht om gehoord te worden als een 17-jarige. Kinderen en jongeren weten vaak goed wat ze wel of niet prettig vinden. Ze uiten dat elk op hun eigen manier. Het is aan volwassenen om daar oog voor te hebben en hun wensen te respecteren.

Bij minderjarigen moet de club ook rekening houden met de opvoedingskeuzes van ouders. Voor meisjes in de puberteit kan apart douchen helpen om menstruatie geen extra drempel te laten zijn. Conclusie: we benadrukken dat eigen keuzes altijd gerespecteerd moeten worden, ongeacht leeftijd.

Je bent als ouder niet akkoord met een verplichte doucheregel. Wat kan je doen?

Er is geen duidelijke wet die verplicht douchen verbiedt of toelaat. Maar je kan verwijzen naar dit advies, dat onderschreven is door Sensoa, Unia en het Kinderrechtencommissariaat.

Wat zijn je stappen?

1. Bespreek je bezorgdheid met de juiste persoon. Start bij de aanspreekpersoon integriteit van je club. Geen aanspreekpunt integriteit? Ga naar de trainer of een ander aanspreekpunt
2. Lukt het gesprek niet? Neem contact op met de aanspreekpersoon integriteit van je sportfederatie: hier vind je een overzicht van alle federatie-API's. Die kan bemiddelen of een klacht indienen bij het tuchtorgaan
3. Vind je geen aanspreekpunt? Dan kan je altijd terecht bij ons voor ondersteuning (link naar juiste pagina). Of bij het Kinderrechtencommissariaat.

• Neem je visie op in de gedragscode
• Ga in positieve dialoog met clubs
• Verwijs naar het advies van Sportieq
• Bundel en verspreid goede praktijken van andere clubs
• Bied ondersteuning bij praktische of ethische vragen

Clubs kunnen altijd terecht bij hun federatie, sportdienst of Sportieq voor hulp en inspiratie.